کلمه آرکتایپ یا آرکی تایپ در حدود شش یا پنج قرن پیش به وجود آمده است. پیشوند کلمهArch به معنی با اصالت بودن، قدمت داشتن و مواردی مانند این کلمات به کار می رود. آرکتایپ بیشتر در معنای باستانی خود به کار رفته، اگر کلمهType یا همان تیپ را به عنوان مدل یا الگو و عناوینی مانند آن را در نظر گرفته، به معادلی دست پیدا می کنیم که در زبان فارسی به عنوان کهن الگو از آن یاد می شود. البته کهن الگوی یک کلمه نسبتا جدید برای واژه آرکتایپ است که به تازگی در اکثر کتاب های روانشناسی به کار می رود.
همه چیز در مورد آرکتایپ، کهن الگو
کهن الگو معمولا در تمام دانش ها از جمله روانشناسی، جامعه شناسی، نمایشنامه، تحلیل اسطوره های قدیمی و داستان نویسی به کار می رود، تعریف آرکتایپ می تواند در هر یک از دانش های نام برده متفاوت باشد و مثال های کهن الگو در هر حوزه دانش مربوطه لزوماً با حوزه دیگر یکسان نبوده و متفاوت هستند.
آرکتایپ نمونه ای از الگوها و مدل های کامل است یا این که شباهت زیادی به آن مدل دارد، این شباهت به قدری زیاد است که به عنوان مثال می توان همیشه از آن ها استفاده کرد، کارل گوستاو یونگ اولین فردی بود که نقش مهم و به سزایی در ترویج کلمه آرکتایپ داشت.
معرفی انواع آرکتایپ ها یا کهن الگوهای یونگ
نظریه های مختلفی برای شخصیت شناسی در مکتب روانشناسی مطرح شده است که هر کدام از این آرکتایپ ها ملاک های مختلفی را برای شخصیت انسان در نظر می گیرند.
در بین تمام این نظریه های شخصیت شناسی آرکتایپ یکی از پر کاربرد ترین و مهم ترین موارد در این حوزه است. یونگ ۱۲ آرکتایپ را معرفی کرده که از میان آن‌ها پرسونا، سایه، خود، آنیما و آنیموس بیشتر از سایر موارد شناخته شده اند و در ادامه به بررسی تمامی این موارد خواهیم پرداخت.
همه چیز راجب پرسونا
ریشه لغت پرسونا به گذشته های نه چندان دور باز می گردد که بازیگران در زمان های قدیم برای اجرای نمایش از ماسک های نمایشی یا پرسونا برای پوشاندن صورت خود استفاده می کردند. هدف بازیگران برای استفاده از این ماسک ها این بوده که هنرپیشه های نمایشی و تئاتر در قدیم دوست داشتن که چهره واقعی خود را از تماشاگر پنهان کرده و با آن نقشی را که مد نظرخود داشتند در هنگام نمایش با ارتباط مردم نشان دهند.
یونگ به صورت نمادین، نام آرکتایپ که به هنگام انجام رفتارهای اجتماعی مطلوب و جهت جلب تایید دیگران را افراد انجام می دادند پرسونا نامید. معمولا پرسونا قسمتی از وجود هر فرد از شخص با انجام رفتارهای مورد پسند در جامعه، سعی می کند که به عنوان فردی قانونمند خود را به دیگران نشان داده و به همان میزان از رفتارهای ناپسند دوری کند.
از جمله پرکاربردترین کهن الگوهای یونگ سایه است
سایه بخشی از ضمیر ناخودآگاه فرد و خواسته های سرکوب شده را تشکیل داده، در اصل سایه در تضاد با پرسونا عمل کرده و بخشی از ضمیر نا هوشیار فرد را تشکیل می دهد. صفت هایی که در سایه وجود دارد مانند خشم، غرور، حسادت یا طمع ویژگی هایی هستند که نه برای جامعه بلکه برای اصول اخلاقی و تشکیل چهارچوب خصوصیات فردی از این صفت ها استفاده می کنند.
به همین دلیل از سایه معمولا به عنوان تاریک ترین بخش وجود هر شخصی از آن صحبت می شود. به عقیده یونگ، سایه می تواند در هر شرایطی تجلی نمادین داشته و به صورت مار، هیولا، دیو، اژدها و یا چهره های تاریک و عجیب ظاهر شود.
بیشتر در مورد آنیما و آنیموس بدانیم
آنیما به معنی ظاهر شدن جنبه های زنانه در روان مردان و آنیموس به عنوان جنبه های مردانه در روان زنان است. به عقیده یونگ تغییرات فیزیولوژیکی و روانی افراد را به سمت برعهده گرفتن هویت جنسی و شناسایی خود به عنوان زن یا مرد بودن سوق می دهد.
در نتیجه جنبه روانی زنان در مردان و جنبه روانی مردان در زنان معمولا فرد دچار اختلال شده و رفتارهای آن سرکوب می شود که این باعث ضعف در رشد روانی فرد می گردد. به اعتقاد یونگ افرادی که از سلامت روان کامل برخوردار باشند می‌توانند میان آنیما و آنیموس در ذهن خود تعادل ایجاد کرده و به جای اینکه بخش مخالف وجود جنسیت خود را انکار و سرکوب کنند در راستای تکامل آن قدم برداشته و جنبه های شخصیتی خود را تکمیل نمایند.
سایر آرکتایپ هایی که یونگ معرفی کرده است
- زئوس: معمولا این مورد شامل صفاتی همچون جاه طلبی، رقابت، ریسک پذیر و اهل عمل بودن است. افرادی که این صفت ها را دارند بیشتر کمال گرا و قدرت طلب هستند.
- آپولو: کسانی که آپولواند صفاتی همچون خدای خورشید، منظم، قانون گذار و قانونمند، هدفمند و اهل پیشرفت هستند.
- آرس: این افراد ویژگی هایی همچون خدای جنگ، پر انرژی و پرتحرک، ورزشکار و اهل عمل، با معرفت و متعصب دارند.
چرا یونگ معتقد است که آرکتایپ ها در همه انسان ها وجود دارند؟
یونگ تحقیقات و مطالعاتی را بر روی اسطوره های فرهنگ در زمان های مختلف انجام داد و به این نتیجه رسید؛ برخی از مفاهیم و معانی در تمامی فرهنگ ها و زمان های مختلف تکرار شده است. در حالی که احتمال دارد بین این دو فرهنگ ارتباطی وجود نداشته باشد. به عنوان مثال معمولا در تمام داستان های افسانه ای قهرمانی برای مبارزه با اهریمن وجود دارد. یونگ بعد از انجام این مطالعات متوجه شد که ناهشیار جمعی از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد.
شناخت کهن الگوها و تاثیر آن ها بر زندگی
نام اولیه این کلمه آرکتایپ است که تاریخچه آن به قرن ۵تا۶ میلادی باز می گردد. به دلیل تلفظ سختی که این کلمه داشته، پس از گذشت چند قرن توسط یونگ به کهن الگو تغییر یافته است. یونگ اولین کسی بود که تلاش های بسیاری برای شهرت کهن الگو در حوزه روانشناسی انجام داد.
او در مورد آرکتایپ نظریه های مختلفی مانند پرسونا و سایه ارائه کرد که تمام این نظریه ها مربوط به بعد شخصیت شناسی انسان است. شناخت این الگوهای مختلف به افراد کمک می‌کند تا استعدادهای نهفته و نقاط ضعف خود را بشناسند و نسبت به تغییر یا استفاده از آن‌ها اقدام کنند.
سوالات متداول
- آرکتایپ ها چه کاربردی دارند؟
به صورت کلی ناهوشیار، بخشی از ناآگاهی ذهن است که بر روی رفتار ما تاثیر می گذارد و معمولا افراد بر روی کنترل این گونه رفتارهای ذهن از خود اختیاری ندارند.
- کهن الگو توسط چه کسی پایه گذاری شد؟
آرکتایپ در قرن ۵ تا ۶ به وجود آمده و سپس برای توسعه و تلفظ آسان آن توسط یونگ این کلمه به کهن الگو تغییر کرد. سپس یونگ و دانشمندان تلاش های زیادی را برای گسترش کهن الگو انجام دادند.
منابع:
دیدگاه شما